حکیم زجاجیحکیم زجاجی تقریبا نود سال عمر کرد و چون شغل شیشه‌گری داشت معروف به زجاجی است. ۱ - معرفی اجمالیدر باره زندگانی حکیم زجاجی به اطلاعات چندانی دسترسی نیست، اما بر پایه سروده‌های خودش، گوشه‌هایی از زندگانی او را می‌توان روشن ساخت. وی در زیر سربند «شرح احوال قایل» از حال و روزگار خود در آن بیت‌ها سخن می‌گوید. نسخه با پیکار مهلب و جنبش مختار آغاز می‌شود. شاعر، پس از اینکه دوره خلافت مستکفی را به پایان می‌برد، از زندگانی خویش گزارش می‌دهد. او تاریخ تولد خود را ۶۰۸ اعلام می‌کند و معلوم می‌سازد که با سخنوران بزرگی چون سعدی (متولد ۶۰۶)، مولانا جلال الدین رومی (متولد ۶۰۴) و فخر الدین عراقی (متولد ۶۱۰)، هم روزگار بوده است. ۲ - وفات و دوران پیریتاریخ مرگ او نیز در جایی ثبت نشده است، اما خود او در این کتاب از روزگار پیری‌اش شکوه می‌کند. وی در ۶۹۷ (سال کشته شدن صدر الدین زنجانی)، زنده بود و شعرهایی در سوگ او گفت و از این رو، گمان می‌رود که بیش از نود سال زیسته باشد. گویی لقبش شمس الدین بود که صدر جهان، به نشانه دوستی یا احترام، او را شمس می‌خواند: «چو خوردی می‌ناب آن کام یاب به من شمس کردی به مجلس خطاب» و در جایی دیگر، خود را نصر و فرزندش را سلیم می‌نامید: «سلیم است فرزانه فرزند نصر نبینی چنو در جوانان عصر». ۳ - دوران کودکیاو در دنباله داستان قایل، رویدادهای روزهای کودکی‌اش را کوتاه و ساده باز می‌گوید که در پنج سالگی به مکتب رفت و در یک سالگی قرآن را فراگرفت و از شور و شوق آموختن، آسوده نمی‌خوابید و سحرگاهان پای به مکتب می‌گذارد. پس از قرآن خوانی او را به فراگیری خطاطی و کتابت روانه کردند. او سپس از حوادثی سخن به میان می‌آورد که در کودکی بر او گذشته است. ۴ - دوران سختی زندگیزجاجی پس از گزارش در باره بیماری و بهبودش، از بیماری و مرگ پدرش و مرگ او خبر می‌دهد که آغاز تلخی‌ها و دشواری‌های زندگانی او بود. با مرگ پدر، پریشان حالی و آشفتگی در زندگی داخلی آنان پدید آمد؛ هستی آنان را غارت کردند و او به ناچار، گرفتار تکفل هزینه‌های خانواده شد و حرفه پدرش (شیشه گری) را برگزید. ۵ - شغل شیشهگریوی در جایی از متن نیز از پیشه شیشه گری خود سخن می‌گوید: «در آن دم که دم گیرم‌ای جان (به چنگ) برون آورم لعل رخشان ز سنگ» در دنباله آن، جوینی را می‌ستاید و خود را زجاجی می‌نامد: «چو در مجلس آرند پیش تو جام ز زجاجیت یاد بادا مدام». بنابراین، وی به سبب پیشه شیشه گری‌اش، به زجاجی نام بردار شد. ۶ - هنر شعر زجاجیباری، او در کارگاه شیشه گری، از برکت ذوق و طبع لطیف، به کار شعر و ادب نیز می‌پرداخت و پس از چندی آوازه و اعتباری به دست آورد. [۱]
علی پیرنیا، «اثری نویافته از حکیم زجاجی»، نامه فرهنگستان، ش۷، ص۶۷.
۷ - عناوین مرتبطهمایون نامه (کتاب) ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |